کبد چرب بیماری شایعی است که این روزها خیلی ها از آن رنج می برند که متاسفانه عامل اصلی این نوع بیماری ، عدم رعایت تغذیه سالم و افراط در مصرف غذاهای چرب و مضر است که اگر به موقع کنترل و مداوا نشود مشکلات بسیاری را به همراه خواهد داشت .
کبد چرب یااستئاتوز واژه کلی برای اشاره به جمع شدن چربی در کبد است . وجود چربی در کبد ، طبیعی می‌باشد ، اما اگر این میزان از چربی بیشتر از 5 تا 10 درصدوزن کل کبد شود ، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است . کبد چرب یک بیماری درمان پذیر است ولی بعضی اوقات می‌تواند باعث اثرات و عوراض خطرناکی شود. کبد چرب معمولا نشانه و علامتی نداشته و باعث آسیبی همیشگی و برگشت پذیر نمی‌شود .
وظیفه کبد بررسی هر غذایی که می‌خوریم و هر نوشیدنی که می‌نوشیم برای تصفیه مواد خطرناک است . اگر میزان زیادی چربی در کبد وجود داشته باشد ، این فرآیند دچار مشکل میشود .
کبد چرب بیماری معمولی است واکثر موارد در سنین بین 50 تا 60 سالتشخیص داده میشود . زمانیکه کبد چرب بدلیل سایر مشکلات رخ می‌دهد ، خطرناک بوده و باید به موقع برای درمان اقدام کرد .
چربی زیاد و خوردن آب یخ در وسط غذا یکی از عوامل به وجود آمدن کبد چرب است که متاسفانه خیلی از افراد این دو مورد را رعایت نمی کنند . ریسک کبد چرب در افرادی که اضافه وزن دارند بیشـتر از افراد لاغر است . بنابراین کسانی که بیماری چاقی و اضافه وزن دارند باید خیلی مواظب باشند که با تغذیه سالم و ورزش از این بیماری پیشگیری کرده یا آن را کنترل کنند. متاسفانه کودکان و جوانان این روزها به سمت غذاهای فست فودی و آماده روی آورده اند که از دیدگاه طب سنتی رد شده است و همین عامل اصلی ایجاد کبد چرب است. در حالی که مصرف سبزیجات، خام خوری و پرهیز از مصرف غذاهای آماده و چرب در پیشگیری از این بیماری موثر است .
نگاه طب کلاسیک به کبد چرب با نگاه طب سنتی به این بیماری متفاوت است. کبد چرب از نظر طب کلاسیک زمانی اتفاق می افتد که افزایش و تجمع چربی در بافت کبد وجود داشته باشد و گاهی همین مسئله می تواند باعث به وجود آمدن بدخیمی در کبد (سرطان) یا سیروز کبدی شود اما از نظر طب سنتی هر عاملی که باعث ایجاد سوءهضم شود، کبد چرب ایجاد می کند .
معده هضم غذا را برعهده دارد و مواد غذایی از معده به کبد می روند، در نتیجه هر عاملی که در معده ایجاد سوء هضم کند می تواند در کبد انسدادهای ریز ایجاد کند و در نهایت این انسدادهای ریز، کبد چرب را به وجود می آورند . بنابراین محصول هضم معده که وارد کبد می شود باید از کیفیت مناسب برخوردار باشد .
کبد چرب به سه دسته کلی ، کبد چرب غیرالکلی ، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم میشود .
- کبد چرب غیرالکلی
- این بیماری زمانی رخ می‌دهد، که کبد در شکستن چربی ها دچار مشکل میشود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد . این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شودکه 10 درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد . این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد .
-
- کبد چرب الکلی
این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری های کبدی مربوط به الکل است . کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست . اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید ، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد ، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد .
هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده ، با اینحال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد . این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی ، نارسایی کلیه ، عفونت شدید و یا خونریزی شود . هرچند دلیل این بیماری کاملا شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون های این دوران در ارتباط است . علایم این بیماری در سه ماه سوم رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم ، زردی و کسالت عمومی میشود . زنان باردار باید آزمایش های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند ، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند .
افراد در هر سنی می توانند به کبد چرب مبتلا شوند ؛ حتی کودکانی که تحرک ندارند و پرخوری می کنند نیز به کبد چرب مبتلا می شوند . کبد چرب در افرادی که اضافه وزن دارند ، بیشتر دیده می شود . مبتلایان به کبد چرب ، بدن سست و لختی دارند و معمولا پوست شان سفید است . این گروه بعد از خوردن غذای چرب و سنگین احساس درد و سنگینی در قسمت راست و بالای شکم می کنند ، ضمن اینکه حس کرختی و سنگینی در کل بدن هم احساس می شود .
پوست مبتلایان به کبد چرب شادابی و طراوت ندارد و معمولا نوعی بدرنگی در پوست ایجاد می شود . سرد بودن بدن یکی دیگر از علائم ابتلا به کبد چرب است ، طوری که این افراد از گرمایی بودن شکایت دارند ولی در واقع با لمس بدن ، سردی بدن کاملا احساس می شود .
کبد چرب معمولا یک بیماری خاموش است و بخصوص در مراحل اولیه نشانه‌ای ندارد .
زمانیکه بیماری پیشرفت کند می‌تواند باعث علایم مبهم ذیل شود :
- خستگی
- کاهش وزن و یا کاهش اشتها
- ضعف
- تهوع
- گیجی، مشکل در تصمیم گیری و یا تمرکز
درد در مرکز و یا سمت راست قسمت بالایی شکم
در صورتیکه فرد دچار سیروز کبدی هم شود ، علایم زیر ممکن است رخ دهند :
- احتباس مایعات
- کاهش ماهیچه ها
- خونریزی داخلی
- زردی پوت و چشم ها
- نارسایی کبدی
- دلایل ابتلا به کبد چرب
یکی از شایع ترین دلایل ابتلا به کبد چرب اعتیاد به الکـل می‌باشد . بعضی از داروهای خاص و اختــلالات متابولیک نیز یکی دیگر از این دلایل هستند . در بیشتر مواردیکه فرد الکلی نیست ، پزشکان دلیل قطعی برای ابتلا به کبد چرب را نمی‌دانند ، اما موارد زیر می‌تواند باعث کبد چرب و یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند ، این عوامل شامل :
آزمایش ها و تست هایی که برای مشخص کردن ابتلا به کبد چرب استفاده می‌شوند، شامل :
- آزمایش خون ، که شامل تست عملکرد آنزیم های کبدی میشود .
- تصویر برداری ، که از طریق روش های مختلف همچون ( ام آر آی ، اسکن ) انجام میشود .
- آزمایش بافت های کبدی ، که با یک سوزن کوچک بخش کوچکی از کبد برای انجام آزمایش برای تشخیص ابتلا به کبد چرب برداشته میشود .
- درمان کبد چرب
درحال حاضر درمان خاصی برای کبدچرب وجود ندارد . برای درمان کبد چرب می‌بایست سایر مشکلات از جمله دیابت و یا کلسترول درمان گردد . درمان های معمول این بیماری شامل :
- ترک مصرف الکل
- مدیریت کلسترول
- کاهش وزن
- کنترل قندخون
- درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب
با رعایت موارد زیر، شما می‌توانید کبد چرب را کنترل و درمان کنید :
- ضمن رعایت یک رژیم غذایی سالم ورزش کرده و فعالیت بدنیتان را افزایش دهید . هدفتان را حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید .
- دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیه های پزشکتان عمل نمایید .
- از کبد خود محافظت نمایید . از کارهایی که فشار بر کبد می‌آورند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری نمایید .
- یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و چربی های سالم می‌تواند خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش دهد .
- اگر وزن مناسبی دارید برای حفظ وزن و تناسب اندام خود و جلوگیری از چاقی اقدام نمایید.
هرگز ناشتا، آب سرد ننوشید
مایعات به ویژه آب هر چه سردتر باشند ، آسیب بیشتری برای بدن به همره دارند . در نتیجه دمای مایعات باید متعادل باشد . نوشیدن آب صبح ها به صورت ناشتا ، اواسط خواب و پس از بیداری ناگهانی ، بعد از استحمام ، بعد از رابطه جنسی و بعد از ورزش مضر است . نوشیدن آب باید به اندازه نیاز و در حد رفع تشنگی باشد . خود تشنگی نیز می تواند به بدن آسیب وارد کند ؛ بنابراین توصیه می شود افراد از نوشیدن بیش از اندازه آب یا تشنه ماندن خودداری کنند .
اگر غذا را نجوید ضرر می کنید
عوامل زیادی در سوء هضم نقش دارند و مهم ترین آنها خوب نجویدن یا سریع خوردن غذا است . افرادی که عادت دارند انواع و اقسام غذا را با هم بخورند یا غذاهای دیرهضم و زود هضم را با هم مصرف می کنند ، بیش از دیگر افراد به مشکلات سوءهضم و کبد چرب دچار می شوند . قبل از اینکه معده از غذای قبلی کاملا تخلیه نشده باشد ، نباید بلافاصله غذای دیگری خورد . یکی دیگر از عواملی که می تواند باعث ابتلا به کبد چرب شود ، عدم رعایت اعتدال در غذا خوردن است ، کم خوری یا پرخوری ، به ویژه پرخوری می تواند با مشکل سوء هضم همراه باشد .
کمتر غذاهای سرد و غلیظ و لزج بخورید
انتخاب نوع غذا در پیشگیری از ابتلا به کبد چرب مهم است . استفاده بیش از اندازه از غذاهایی که طبع سرد ، به ویژه طبع سرد و تر دارند در تمامی افراد ، به خصوص افراد سرد مزاج مشکلات گوارشی به همره دارد و می تواند باعث ابتلا به چربی کبد شود .
انواع ترشی، لبنیات به ویژه ماست و دوغ ، آلو ، هلو ، مرکبات ، گیلاس ، آلبالو ، خیار ، گوجه و ... همگی باید در حد اعتدال مصرف شوند چون استفاده بیش از اندازه آنها مشکل ساز است . استفاده بیش از اندازه از غذاهای غلیظ و لزج مانند کله پاچه ، حلیم ، آش رشته ، ماکارونی ، لازانیا ، پاستا ، بامیه ، فست فودها ، برنج و ماهی (سرد و تر و لزج) و ... در ایجاد اختلال سوء هضم و ابتلا به کبد چرب نقش دارند . همچنین استفاده زیاد و مکرر از شیرینی های چرب و غلیظ مانند انواع شیرینی های قنادی می تواند باعث ابتلا به کبد چرب شود .
نگذارید بدن تان سرد شود
هر عاملی که موجب سرد شدن بدن ، به ویژه سرد شدن دستگاه گوارش و کبد شود ، می تواند باعث ابتلا به کبد چرب شود . یکی از این عوامل ، بی حرکتی و سکون است ؛ البته فعالیت بیش از حد و سنگین بدنی هم می تواند در ابتلا به کبد چرب نقش داشته باشد . خواب ، بین شش تا هشت ساعت برای افراد کافی است ولی خواب بیش از اندازه مشکل ساز می شود . استرس یکی دیگر از عواملی است که مشکلات گوارشی ، به ویژه کبد چرب را به همراه دارد . در نتیجه باید این عوامل در زندگی به حداقل برسند .
- خوراکی ها را با مصلح شان بخورید
افرادی که به بیماری کبد چرب مبتلا هستند ، باید حجم غذای خود را کاهش دهند و از پرخوری بپرهیزند . روزه داری در بهبود وضعیت این افراد تاثیر زیادی دارد . غذای شب باید سبک و با حجم کم باشد ، همچنین بین صرف وعده شام تا خواب حداقل دو ساعت فاصله ایجاد شود . این دسته از افراد باید از خوردن غذاهای سرد پرهیز کنند و در صورت مصرف ، آنها را با مصلح غذاها استفاده نمایند .
استفاده از ادویه هایی مثل زیره ، زنجبیل ، سیاهدانه ، آویشن ، نعنا ، فلفل ، دارچین ، میخک و هل در غذاها به دلیل خاصیت گرمی می تواند مفید واقع شود . این ادویه ها در تقویت کبد هم نقش دارند . افرادی که تمایل به مصرف ماست و دوغ دارند باید ماست را به صورت چکیده و در حجم کم مصرف کنند و دوغ را با استفاده از ماست چکیده درست کنند .
مصرف سبزیجات و زیتون همراه با غذا ایرادی ندارد ولی ماست نباید همراه با غذا استفاده شود . استفاده از نبات و عسل هم در برطرف کردن سردی می تواند مفید باشد. به طور کلی استفاده از غذاهای گرم توصیه می شود ولی نباید در استفاده از غذاهای گرم هم افراط شود .
افراد مبتلا به کبد چرب باید از خوردن غذاهای پر رطوبت مثل شیر ، میوه های آبدار و لبنیات پرهیز کنند یا آنها را با مصلح استفاده کنند . برای مثال مصلح ماهی ، ادویه هایی مثل زعفران ، فلفل و دارچین است . کباب کردن ماهی واستفاده از ماهی جنوب هم می تواند در کاهش سردی و رطوبت موثر باشد .
افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند نباید از گوشت های غلیظ استفاده کنند . مصرف گوشت های قرمز و سفید باید به حداقل برسد .
خوراکی های دوست کبد
مبتلایان به کبد چرب می توانند برای تقویت کبد از پسته ، بادام و فندق استفاده کنند .
این افراد باید روزانه پنج عدد فندق ، پنج عدد بادام و سه عدد پسته بخورند .
مواد غذایی دیگر وجود دارند که برای کبد مفیدند . برای مثال انجیر و مویز
همچنین ترب نیز به باز شدن انسداد کبد کمک می کند . یکی دیگر از سبزی هایی که باعث تقویت کبد می شود شنبلیله است که استفاده از آن در غذاها به بیماران مبتلا به کبد چرب توصیه می شود .
مبتلایان به کبد چرب به جای استفاده از آب بهتر است ماءالعسل (ترکیب آب و عسل) بنوشند . این افراد می توانند گاهی اوقات به جای آب ، عرق کاسنی و شاتره (به نسبت مساوی عرق کاسنی و شاتره) بنوشند . استفاده از رازیانه تنها به خانم ها توصیه می شود و آقایان نباید از آن استفاده کنند . اگرچه میوه های شیرین مثل توت و مویز برای کبد مفیدند ولی نباید در مصرف آنها افراط کرد . گیاه خار مریم به دلیل طبع گرم، بهترین گیاه برای درمان کبد چرب است . همچنین عرق نسترن و عناب و سیاهدانه نیز برای کبد چرب مفید هستند .
نسخه
اگر آزمایش های شما نشان از چربی کبدتان دارد :
دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک و نیم لیوان آب بجوشانید ، یک لیوان باقی بماند . هر روز صبح ناشتا میل کنید و تا نیم ساعت چیزی نخورید .
هر روز یک استکان عرق کاسنی میل کنید.
هر روز یک استکان عرق شاتره میل کنید .
در برخی موارد که تشخیص آن با طبیب حاذق است ، حجامت کبدی هم توصیه می شود .
نگران نباشید
اگر شما مبتلا به کبد چرب هستید و این مطلب را تا به اینجا مطالعه کرده اید ، برایتان مژده ای داریم و آن این است : در صورت رعایت رژیم غذایی توصیه شده ، انجام ورزش و تحرک بدنی مناسب و استفاده از روش های درمانی گیاهی موثر، این بیماری به صورت کامل و بدون بر جای گذاشتن هیچ نوع عارضه ای بهبود می یابد .
پس تا فرصت باقیست شروع کنید ! تندرستی ارزشمندترین هدیه خداوند به انسان است ، برای یک شروع خوب ، هنوز فرصت باقی است .
منابع : ماهنامه طبیب سبز/ برترین ها / سایت پزشکیو مجله سلامتی راستینه